Epicondylitis (lateralis en medialis)

• CAS-codes: L694 – epicondylitis lateralis; L695 – epicondylitis medialis

• ICD-10-codes: M 77.0 – epicondylitis medialis; M 77.1 – epicondylitis lateralis

• Epicondylitis lateralis: tenniselleboog, tennis elbow.

• Epicondylitis medialis: golferselleboog, golfer’s elbow.

Epicondylitis lateralis en medialis worden gekenmerkt door pijn op of rond de epicondylus lateralis resp. medialis humeri. De pijn treedt op of verergert door bewegingen van de pols, het aanspannen van de polsextensoren, resp. -flexoren én door palpatie van (het gebied rond) de betreffende epicondylus. Meestal is de dominante arm aangedaan.

Epicondylitis ontstaat door herhaalde overbelasting in pols- en vingerextensoren (epicondylitis lateralis), resp. pols- en vingerflexoren (epicondylitis medialis) waardoor scheurtjes in de aanhechtingen van deze spieren ontstaan. Bij herstel ontstaat granulatieweefsel, dat rijk is aan vrije zenuwuiteinden en littekenweefsel. In deze fase treden doorgaans de pijnklachten op.

De arts vraagt bij pijn in of rond de elleboog naar:

• lokalisatie van de pijn en eventuele uitstraling;

• luxerende momenten (thuis en in het werk);

• duur en beloop van de klachten;

• vermoedelijke oorzaak volgens de patiënt;

• mate van hinder in het dagelijks functioneren en werksituatie;

• eerdere episodes, beloop en eventuele behandeling daarvan.

Epicondylitis lateralis:

• De pols vanuit neutrale positie en met gestrekte elleboog tegen weerstand dorsaal flecteren. Bij toename van de pijnklachten op/rond de laterale epicondyl is de test positief.

• Palpatie van de laterale epicondylus ter plaatse van de pijn.

Voor het aantonen van epicondylitis bestaat geen aanvullend onderzoek. Röntgenonderzoek is geïndiceerd bij verdenking op zeldzame aandoeningen als corpus liberum, osteochondritis dissecans of een bottumor.

Bepaling van de BSE is alleen zinvol ter uitsluiting van een artritis.

Bij atypische bevindingen en/of pijn elders in de elleboog rekening houden met andere aandoeningen:

• periarticulair: bursitis (olecrani), radialetunnelsyndroom, tendinitis van de lange bicepspees;

• articulair: chondropathie, osteochondritis dissecans, artrose, reumatoïde artritis;

• ossaal: (occulte) fractuur, osteonecrose, tumor;

• carpaletunnelsyndroom;

• cervicaalsyndroom;

• fibromyalgie.

De behandeling voor epicondylitis lateralis en medialis is identiek.

De arts adviseert de natuurlijke genezing af te wachten en onderzoekt de bereidheid van de patiënt hiertoe. Tevens worden de belemmeringen besproken die de patiënt ondervindt bij (huishoudelijk) werk, sport en hobby’s en wordt samen met de patiënt naar oplossingen gezocht. Geen enkele behandelmethode bekort de duur van de klachten.

Absolute rust van de arm is niet noodzakelijk.

Bij toenemende of niet meer te verdragen pijn is vermindering van de activiteiten aangewezen. Activiteiten die de aandoening hebben doen kunnen ontstaan/verergeren, kunnen het medisch herstel vertragen en dienen dan ook vermeden te worden.

Zo nodig kan men symptomatische pijnstilling geven: paracetamol, bij onvoldoende effect vervangen door NSAID.

Bij langdurig veel hinder in het dagelijks functioneren: lokale injectietherapie met triamcinolonacetonide 10 mg/ml (plus desgewenst lidocaïne 2% in een verhouding van 1:1) tot maximaal 1 cc. Herhaal bij onvoldoende effect de injectie tweemaal met een tussenpoos van ten minste 2 weken; maximaal 5 per jaar.

De duur en het beloop van de klachten zijn sterk wisselend. De gemiddelde duur van de klachten bij natuurlijk beloop wordt geschat op driekwart jaar. Op korte termijn (t/m 6 weken) heeft corticosteroïdinjectie een statistisch significant en klinisch relevant beter resultaat wat betreft vermindering van pijn, algemene verbetering en verbetering van de grijpkracht dan een placebo, lokale pijnstiller en conservatieve behandelingen. Op middellange termijn (6 weken tot 6 maanden) en op lange termijn (>6 maanden) zijn geen statistisch of klinisch relevante significante verschillen meer aanwezig tussen de corticosteroïdinjectie en de andere behandelingen.

Medische factoren die het herstel ongunstig beïnvloeden:

• Duur van de klachten (chroniciteit).

• Reeds eerder klachten gehad, recidiverend karakter.

Algehele conditie vooraf:

• slechte algemene fysieke conditie;

• chronische pijnklachten op andere plaatsen in het lichaam;

• stress.

Zie paragraaf 2.5.

Bij het afnemen van een arbeidsanamnese wordt aandacht besteed aan de factoren die de arbeidsgebondenheid van de aandoening kunnen bepalen.

Houding:

• Zie paragraaf 2.1.

Beweging:

• Repeterende bewegingen van de elleboog en pols.

Kracht:

• Hoge krachtsinspanning met de spieren van de onderarm.

Combinatie van factoren:

• Combinatie van bovengenoemde houding, herhaling van beweging, en kracht.

Vibrerend handgereedschap gedurende meer dan een uur totaal per werkdag (osteoartrose-elleboog).

• Te weinig hersteltijd per uur waarin hoge herhaling van beweging voorkomt.

• Hoge psychologische belasting (werkdruk, werkstress).

• Weinig sociale ondersteuning.

• Checklist fysieke belasting van de NVAB-richtlijn. Indien een of meerdere vragen uit deze checklist positief beantwoord worden, is er een verhoogde kans dat de klachten (mede) door het werk worden veroorzaakt.

• STECR Werkwijzer ABBE. Hierin is een korte vragenlijst opgenomen voor de bepaling van de psychische belasting in de werkzaamheden bij klachten aan het bewegingsapparaat. Aan de orde komen: taakcomplexiteit, werkdruk, regelmogelijkheden en sociale ondersteuning tijdens het werk.

Een werkplekonderzoek (door bijvoorbeeld arboverpleegkundige of arbeidshygiënist) vindt liefst samen met de werknemer plaats. Tijdens dit onderzoek wordt gekeken naar belastende arbeidsfactoren en de handelingen die voor de werknemer niet uitvoerbaar zijn in verband met de klachten. Met name wordt gekeken naar fysieke factoren, fysische factoren en niet-fysieke factoren. Bij het werkplekonderzoek wordt actief de leidinggevende betrokken; eventuele aanpassingen kunnen direct worden besproken.

Epicondylitis lateralis en epicondylitis medialis kunnen optreden als gevolg van het werk.

De aandoening wordt (conform de registratierichtlijn D001 Werkgerelateerde aandoeningen van de bovenste extremiteit) als beroepsziekte gemeld indien:

• de diagnose klinisch is bewezen;

• er wat betreft de blootstelling

  • sprake is van een minimale blootstellingsintensiteit wat betreft houding, beweging en kracht;

  • een minimale blootstellingsduur is: de klachten zijn nu aanwezig of op minstens 4 dagen van de afgelopen 7 dagen;

  • een maximale latentietijd is van 1 maand.

Van de zes rubrieken waaruit de Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) bestaat, zijn de te verwachten beperkingen voor werknemers met epicondylitis lateralis of medialis te vinden in de rubrieken II (sociaal functioneren), III (aanpassing aan fysieke omgevingseisen), IV (dynamische handelingen) en V (statische houdingen).

De aanpak van de bedrijfsarts is gericht op het actief blijven in de werkzaamheden, eventueel met lichte aanpassingen. Bij (gedeeltelijke) uitval wordt op tijdcontingente basis de belasting in de werkzaamheden opgebouwd.

• Absolute rust van de arm is niet noodzakelijk.

• Bewegen met pijn benadeelt de genezing niet. Bij toenemende of niet meer te verdragen pijn is vermindering van de activiteiten aangewezen.

• Werkzaamheden bij beperkte hinder en ontbreken van belastend werk zo veel mogelijk volhouden. Bij uitval wordt geadviseerd het werk op een geleidelijke tijdcontingente basis te hervatten, waarbij de duur van de opbouw afhangt van de ernst van de klachten en de belasting in het werk.

• Adviseer een meest gunstige werkhouding: til en draag met gebogen elleboog en de handpalmen naar boven.

• In de fase van begeleiding en behandeling: overweeg, bij langdurig veel hinder in het dagelijks functioneren, een verwijzing naar de huisarts voor injecties met triamcinolonacetonide 10 mg/ml; fysiotherapeutische applicaties of een operatieve ingreep worden niet aanbevolen.

De meeste medewerkers met epicondylitis verzuimen niet. Meestal volstaat het de werkzaamheden tijdelijk aan te passen aan de klachten, en volgens een geleidelijke tijdcontingente opbouw aan de hand van het afnemen van de klachten de werkzaamheden weer op te bouwen. In de literatuur zijn aanwijzingen te vinden voor het belang van het betrekken van het werk in de behandeling van de klachten. Factoren als repetitieve werktaken, hoge fysieke werkdruk en werkzaamheden met armen/handen zijn beschreven als negatieve prognostische factoren met betrekking tot herstel.

• Fysieke arbeid met de armen zonder voldoende aanpassingen (zie verder: blootstelling bij par. 2.1).

• Psychologische factoren: onvoldoende of inadequaat ziektegedrag: karakterstructuur (streber, perfectionist).

• Fysieke belasting in de thuissituatie (zorg voor kleine kinderen of familieleden; hobby).

• Onvoldoende (fysieke) aanpassingen thuis of privé (hobby, sport).

Zie paragraaf 1.5.

* Incidentie gehele bevolking.

** Betrekking op epicondylitis lateralis.

*** Betrekking op epicondylitis lateralis resp. medialis.

Risicovolle beroepen: 14 vakkrachten in delfstoffenwinning en bouwnijverheid, metaalbewerkers, monteurs, administratieve medewerkers.

Risicovolle branches/sectoren: 14 bouwnijverheid, industrie, vervoer, opslag en communicatie en gezondheids- en welzijnszorg.

Bedrijfsarts/huisarts verwijst naar de tweede lijn:

• voor aanvullend onderzoek volgens de aanbevelingen uit de NVAB-richtlijn dan wel NHG-Standaard;

• als er onvoldoende feitelijke informatie is om tot een diagnose te komen.

Bedrijfsarts verwijst naar de huisarts:

• wanneer conservatief behandelde klachten langer duren dan 2 maanden – er dient overleg met de curatieve sector plaats te vinden over alternatieve (operatieve) behandelmogelijkheden;

• wanneer klachten ondanks adequate behandeling langer dan 3 maanden persisteren (evt. verwijzing naar een multidisciplinair behandelteam).

De referentiegegevens voor de verzuimduur per lemma zijn gebaseerd op verzuimgegevens van vier arbodiensten van verzuimgevallen die in 2004 of in 2005 zijn beëindigd. Omdat in veel gevallen er pas bij 6 weken verzuim een diagnose door een bedrijfsarts is genoteerd hebben we alleen verzuimgevallen die minimaal 43 dagen duren meegenomen. In totaal waren dit 244.995 gevallen. Waarvan 118090 mannen en 126905 vrouwen. Het aantal vrouwen in onze groep ligt dus iets hoger.

Voor deze tabel zijn data van het UWV gekregen. U ziet het totale aantal beslissingen dat in 2006 en 2007 is genomen in de betreffende categorie.

• Aandacht voor arbeidsomstandigheden (werkplek, werktaken, werkdruk, enz.).

• Aandacht voor leefstijl (sportieve activiteiten, beweging).

• Aandacht voor arbeidsomstandigheden (werkplek, werktaken, werkdruk, enz.).

• Aandacht voor leefstijl (sportieve activiteiten, beweging).