Gewrichtsklachten algemeen

• CAS-codes: L110 – gewrichtspijn; L119 – overige gewrichtsklachten

• ICD-10 code: M25 – other joint disorders, not elsewhere classified; M25.5 – pain in joint; M25.9 – joint disorder, unspecified

• Artralgie.

• Arthralgia.

• Chronische artralgie (CA).

• Chronische benigne pijnsyndroom van het bewegingapparaat.

• Musculoskeletal disorders (MSD’s).

De oorzaak van pijn en stijfheid in een gewricht blijft vaak onduidelijk. Het kan zijn dat een gewricht verdraaid, verstuikt of overbelast is. Soms is er sprake van artrose (‘slijtage’ (zie lemma Artrose)). Is het gewricht wel dik, warm of rood, dan komt dat meestal door een ontsteking.

Artralgie zonder duidelijke objectieve afwijkingen kan ook voorkomen bij gegeneraliseerde auto-immuunziekten en virale infecties.

• Aspecifieke klachten in hand, onderarm, bovenarm, schouder of nek: bij de afwezigheid van symptomen of bevindingen van een specifieke aandoening.

• Carpaletunnelsyndroom: nachtelijke tintelingen, een doof dan wel slapend gevoel en/of gevoelloosheid en/of pijn in de vingers die worden verzorgd door de n. medianus, waardoor de patiënt meestal wordt gewekt uit de slaap. Niet zelden zijn er klachten in alle vingers van de hand, te weten pijn en paresthesieën, eventueel doortrekkend in de arm of de schouder. Deze verschijnselen zijn vaak beiderzijds, maar overwegend aan de dominante hand. ‘Wapperen’ met de hand kan verlichting brengen. In een later stadium kunnen er ook overdag sensibele klachten ontstaan. Sommige patiënten geven aan minder kracht in hun hand te hebben en laten vaak iets uit hun handen vallen. Het gebruik van provocatietests, zoals die van Phalen of Tinel, draagt niet bij in de diagnostiek van het CTS.
Om de diagnose zo zeker mogelijk te stellen dient de klinische diagnose bij voorkeur ondersteund te worden door afwijkende bevindingen bij het zenuwgeleidingsonderzoek. Deze combinatie wordt in de richtlijn beschouwd als de gouden standaard.

• Hand-armvibratiesyndroom: bij het fenomeen van Raynaud of sensibele stoornissen of osteoartrose aan de bovenste extremiteit en voldoende blootstelling aan hand-armtrillingen.

• Tendosynoviitis of tendinitis: bij pijn en locale zwelling op de onderarm en beperkingen in een of meer vingers.

• Epicondylitis lateralis of medialis: bij drukpijn op de laterale of mediale epicondylus en pijn bij respectievelijk dorsale of palmaire flexie van de pols tegen weerstand in.

• Schouderklachten: bij pijn in de schouder bij actieve of passieve abductie of exorotatie.

• Cervicale radiculopathie: bij pijn uitstralend vanuit de nek en doofheid, prikkelingen of krachtverlies in de arm min of meer in het gebied van een verzorgende wortel.

• Chronische artralgie (CA): langer dan zes weken bestaande gelokaliseerde gewrichtspijn waarbij geen objectieve afwijkingen werden gevonden en geen classificerende diagnose kon worden gesteld.

Vraag bij een werknemer met klachten aan arm, schouder of nek naar:

• de aard van de klachten: pijn, kramp, tintelingen, gevoelsstoornissen, crepitaties, uitstraling van de pijn, stijfheid, onhandigheid, coördinatieverlies, krachtsverlies, huidverkleuringen, temperatuurverschillen;

• de aanwezigheid van andere klachten of elders gelokaliseerde klachten;

• blootstelling aan trillingen met name van de hand en arm;

• blootstelling aan voor arm, schouder of nek belastende werkomstandigheden zoals de combinatie van niet-neutrale houdingen, repeterende bewegingen, en uit te oefenen kracht. Maak een onderscheid in blootstelling met een hoog en een laag risico op grond van de intensiteit en de duur van de blootstelling op grond van het schema: beoordeling fysieke belasting in de spreekkamer (zie de NVAB-richtlijn Klachten aan arm, schouder of nek);

• irreële cognities over de klachten zoals angst om te bewegen, perfectionisme of catastrofale gedachten (zeer sombere gedachten over de aard van de aandoening);

• stressoren op het werk zoals werkdruk, gebrek aan autonomie en sociale ondersteuning.

• Het werken met trillend gereedschap geeft meer klachten van de hand en arm.

• Het frequent maken van repeterende bewegingen, dat wil zeggen bewegingen die meer dan twee keer per minuut voorkomen gedurende langere tijd, is gerelateerd aan meer klachten.

• Bij minder dan 10 minuten pauzes die werkhouding en/of bewegingen onderbreken, per uur komen meer klachten voor.

• Druk op de arm tijdens het werk is een risicofactor voor het ontstaan van klachten.

• Indien er sprake is van eerdere nekklachten is er een groter risico op het voorkomen van nekklachten. 

• Bij mannen werkzaam in fysieke arbeid en gelijktijdig geestelijk veeleisend werk én belasting in de privésfeer komen ook meer klachten voor in de nek- en schouderregio. 

• Bij vrouwen komen meer klachten van de nek en schouder voor als er sprake is van overwerk, psychosociale factoren, hoge geestelijke belasting, en onbevredigende vrije tijd.

• Rugklachten en pijn van de bovenste extremiteit komen meer voor bij zwaarder fysiek werk.

• Voor lage rugklachten, nek- en schouderklachten, en ziekteverzuim ten gevolge van nek- en schouderklachten is er een relatie met klimatologische factoren, in het bijzonder voor tocht en nek- en schouderklachten. 7

• Er lijkt geen relatie te zijn tussen het werken met een computer en chronische nek- en schouderpijn.

• Oudere bouwvakkers hebben meer spier- en gewrichtsklachten dan jongere. 

• Werknemers in zittende beroepen hebben minder klachten dan werknemers in meer actieve beroepen.

• Bij rokende bouwvakkers (>20 sigaretten per dag) komen vaker rugklachten voor dan bij niet-rokende bouwvakkers. 

• Repeterende bewegingen, werken met trillend gereedschap en fysiek zwaarder werk leiden meer tot schouderklachten. Bij mannen zijn vooral trillend gereedschap en herhalende bewegingen risicofactoren. Bij vrouwen vormen vooral zwaar tillen en werken in een ergonomisch slechte houding risico’s.

• Bij bepaalde geneesmiddelen (o.a. mirtazapine) is gewrichtspijn gerapporteerd. 

• Per perifeer gewricht specifiek onderzoek naar zwelling, tangentiële drukpijn en functiebeperking.

• Pijnlijke drukpunten (fibromyalgie).

• Patiënten met chronische artralgie geven vaak zwellingen van de gewrichten aan zonder dat die kunnen worden geobjectiveerd.

• Bij klachten van pijn in de gewrichten moet onderscheid worden gemaakt tussen articulaire en periarticulaire origine van de klachten. Articulaire afwijkingen worden meestal gekarakteriseerd door drukpijn ter hoogte van de gewrichtsspleet en pijn bij en/of beperking van de maximale beweeglijkheid, periarticulaire afwijkingen door extra gevoeligheid van de aangedane structuur zoals bursa, pees, peesschede, of ligament, terwijl de pijn verergert bij bewegingen waarbij deze structuur is betrokken.

Overweeg:

• bij aanwezigheid van andere of elders gelokaliseerde klachten

  • een systemische of meer centrale neurologische aandoening → voer een algemeen lichamelijk onderzoek uit en/of verwijs door voor verder onderzoek.

• bij aanwezigheid van tintelingen, kramp of gevoelsstoornissen

  • carpaletunnelsyndroom of cervicale hernia → voer een gericht neurologisch onderzoek uit.

• bij de aanwezigheid van een zwelling op de onderarm

  • tendosynoviitis of tendinitis → voer een lokaal lichamelijk onderzoek uit (zie NVAB-richtlijn Klachten aan arm, schouder of nek).

Monoarticulaire artralgie: één gewricht.

Oligoarticulaire artralgie: twee tot vier gewrichten.

Polyarticulaire artralgie: meer dan vier gewrichten.

Acuut: binnen 24 uur na het ontstaan bereiken de symptomen hun hoogtepunt.

Subacuut: zes weken na het ontstaan zijn er tekenen van spontane verbetering.

Chronisch: na zes weken nog geen tekenen van spontane verbetering.

• BSE: bezinkingssnelheid van de erytrocyten.

• Hb: hemoglobineconcentratie.

• Serologisch onderzoek op reuma:

  • gemodificeerde Waaler-Rose-test;

  • latexfixatietest;

  • ANF: aanwezigheid van antinucleaire factoren;

  • volledig bloedbeeld met leukocytendifferentiatie;

  • serumconcentratie van creatine, glucose, calcium, natrium en kalium;

  • AF: serumactiviteit van alkalisch fosfatase;

  • γ-GT: γ-glutamyltranspeptidase;

  • CK: creatinekinase;

  • eiwitspectrum;

  • schildklierfunctie:

  • TSH: thyroïdstimulerend hormoon,

  • FT4: vrij T4;

  • volledig urineonderzoek.

Indien vocht in een gewricht aanwezig lijkt, is een diagnostische punctie geïndiceerd voor onderzoek naar kristallen, aantal en type van aanwezige cellen en zo nodig voor het kweken van de synoviale vloeistof. 

• Röntgenfoto van de pijnlijke gewrichten.

• Technetiumdifosfonaatbotscintigrafie (onderzoek naar de opname van radioactief technetiumdifosfonaat in het bot).

Niet van toepassing.

Bij aanwezigheid van andere of elders gelokaliseerde klachten:

• een systemische of meer centrale neurologische aandoening → voer algemeen lichamelijk onderzoek uit en/of verwijs door voor verder onderzoek.

Bij aanwezigheid van tintelingen, kramp of gevoelsstoornissen:

• carpaletunnelsyndroom of cervicale hernia → voer een gericht neurologische onderzoek uit.

Bij de aanwezigheid van een zwelling in het verloop van een spier of pees:

• tendosynoviitis of tendinitis → voer een lokaal lichamelijk onderzoek uit.

Adviseer wat betreft omgang met de klachten:

Te blijven functioneren, maar taken waarbij heftige pijnklachten optreden tijdelijk niet uit te voeren. Zoek hier, samen met de patiënt, naar activiteiten, taken en werkzaamheden die minder of niet pijnlijk zijn. Die taken kunnen wel uitgevoerd worden en later geleidelijk aan weer uitgebreid en opgevoerd.

Evalueer het effect van deze werkaanpassingen.

• Paracetamol; bijvoorbeeld als het aangedane gewricht door de pijn niet goed kan worden bewogen of er niet goed kan worden geslapen. Als de pijn steeds terugkomt, kan de pijnstiller met een vaste regelmaat worden ingenomen.

• Ibuprofen, diclofenac of naproxen.

Bij sommige aandoeningen (o.a. de schouder) kunnen intra-articulaire injecties (met analgetica en/of corticosteroïden) de aandoening verzachten, verminderen of afremmen. 

Bij aspecifieke klachten:

• Bij nekklachten wordt geadviseerd zo nodig na enkele weken naar een manueel therapeut te gaan.

• Verwijs terughoudend naar een fysiotherapeut ook bij ernstiger klachten omdat effectiviteit niet aangetoond is → verwijs bij voorkeur naar een oefen- en houdingstherapeut. Oefeningen helpen beter dan massage.

• Het effect van multidisciplinaire revalidatie is, hoewel veel toegepast, beperkt en er is geen bewijs voor een positief effect bij klachten van spierpijn op meerdere plaatsen.

• Sommige vormen van fysiotherapie zijn effectief bij bepaalde vormen van schouderpijn. 

Bij sommige specifieke aandoeningen (zoals bij reumatoïde artritis, ernstige artrose en loszittende botstukken) kan chirurgische interventie worden overwogen.

• Artralgie kan een voorbode zijn van een latere manifeste reumatoïde artritis (RA). Maar dit hoeft zeker niet altijd zo te zijn. Hoe langer de klachten echter bestaan hoe kleiner de kans op een onderliggende reumatische of andere ziekte. Bij RA-patiënten werd de diagnose in 96% van de gevallen bij poliklinisch vervolgonderzoek binnen 1 jaar gesteld.

• Bij een deels retrospectief onderzoek onder 74 patiënten met CA (chronische artralgie) die verwezen waren naar een polikliniek reumatologie bleek dat gemiddeld 2,5 jaar na het eerste bezoek 20% van de patiënten geen pijn meer had, 25% minder pijn, 15% nog even veel pijn en 40% meer pijn. Terwijl bij een derde van de patiënten fibromyalgie was gediagnosticeerd, maar bij geen van de patiënten alsnog een inflammatoire gewrichtsziekte werd geconstateerd.

• Bij een onderzoek in een reumatologische praktijk in Australië bleek bij 54% van de fibromyalgiepatiënten tevens artralgie te bestaan. 

• Hoewel chronische artralgie een benigne beloop blijkt te hebben, heeft ruim de helft van de patiënten na 2,5 jaar nog steeds evenveel of meer last en leidde deze aandoening voorheen (onder de oude wetgeving) bij een aantal patiënten tot langdurig ziekteverzuim en zelfs tot afkeuring.

• In een heterogene populatie met niet-specifieke nek- en schouderpijn waren mensen met zittend werk na 5-6 jaar vaker klachtenvrij dan werknemers die minimaal twee kenmerken hadden van:

  • fysieke arbeid;

  • boven schouderhoogte werken;

  • met trillend gereedschap werken.

Systemische ziekten zoals aids, kanker, of diabetes kunnen de duur van het bestaan van de klachten verlengen.

• Complicaties zijn specifiek aan de ziekte of conditie die de gewrichtsklachten veroorzaken.

• Anti-inflammatoire medicijnen kunnen maag-, lever- en nierklachten veroorzaken en worden vanwege de maagklachten vaak samen met een maagbeschermer gegeven.

Hierbij moet ook worden ingegaan op (voormalige) sportbeoefening, de privésituatie en (vorige) beroepswerkzaamheden. Activiteiten die een belasting van de gewrichten (schokken en/of anderszins intensieve krachten) kunnen uitoefenen zijn mogelijk klachtenveroorzakend en/of -verergerend.

De bedrijfsarts neemt in de spreekkamer de specifieke taken door die de werknemer moet verrichten. Op basis daarvan kan een oordeel worden gevormd over de belasting in de werksituatie die problematisch zou kunnen zijn bij de uitvoering van het werk of bij terugkeer naar het eigen werk. De bedrijfsarts gaat na of er ook factoren zijn die de arbeidsgebondenheid van de aandoening bepalen. Zo nodig wordt een werkplekonderzoek uitgevoerd ter objectivering van eventuele knelpunten en voor verder advies.

Indien één of meer van onderstaande vragen positief worden beantwoord, is er een verhoogde kans dat de klachten door het werk worden veroorzaakt. Laat dan een werkplekonderzoek uitvoeren ter objectivering van de werkomstandigheden.

Indien een adequate beoordeling van de werksituatie anamnestisch niet mogelijk (b)lijkt, is een werkplekonderzoek aangewezen. Daarbij wordt specifieke aandacht besteed aan de genoemde risicofactoren. Dergelijk onderzoek (door bijv. de arboverpleegkundige of arbeidhygiënist) wordt bij voorkeur samen met de werknemer uitgevoerd. Tijdens het werkplekonderzoek wordt gekeken naar belastende arbeidsfactoren en naar handelingen die – gezien de aard van de klachten – de werknemer niet kan uitvoeren. Een werkplekonderzoek is meestal wenselijk bij advisering naar aanleiding van blijvende beperkingen.

Bij een werkplekonderzoek worden de werknemer/patiënt en de leidinggevende zo veel mogelijk actief betrokken; eventuele aanpassingen kunnen dan ook direct worden besproken.

Beroepsziekten van het houdings- en bewegingsapparaat zijn onderverdeeld naar lichaamsregio: aandoeningen aan de bovenste ledematen (schouder, arm, elleboog, pols, hand en nek), de rug en de onderste ledematen (heup, benen, knieën, enkel en voet).

Voorbeelden van beroepsziekten uit deze drie categorieën zijn respectievelijk een tenniselleboog bij een schilder door langdurig schilderen, aspecifieke lage rugklachten bij een chauffeur van grondverzetmachines door het hoge trillingsniveau en veelvuldig tillen, en artrose van de knie door zwaar tillen en geknield werken bij en vloerenlegger (zie lemma Artrose). Voor specifieke definities van de aandoeningen en voor de melding als beroepsziekte wordt verwezen naar de registratierichtlijnen.

De arbeidsgerelateerde aandoeningen aan de bovenste ledematen worden veelal aangeduid als RSI (repetitive strain injury) of als CANS (complaints of arm, neck and/or shoulder). Zie het lemma Aspecifieke CANS (RSI). Dit begrip omvat:

1. aspecifieke klachten in hand, onderarm, bovenarm, schouder of nek;

2. carpaletunnelsyndroom;

3. hand-armvibratiesyndroom;

4. tendosynoviitis;

5. epicondylitis lateralis en/of medialis;

6. schouderklachten;

7. cervicale radiculopathie.

De meest voorkomende aandoening aan de rug is aspecifieke lage rugklachten. Sinds 1 januari 2005 kan deze aandoening worden gemeld als beroepsziekte op basis van registratierichtlijn D004. Risicofactoren zijn tillen, herhaald buigen en/of draaien van de romp en blootstelling aan hele lichaamstrillingen. (Zie hiervoor het lemma Rugpijn.)

Voor de onderste ledematen zijn twee registratielijnen beschikbaar: slijmbeursontstekingen van de knie dienen te worden gemeld met registratierichtlijn D002 en meniscusletsel met registratierichtlijn D003. (Zie lemma Meniscusletsel.) Veelvuldig knielen, hurken en trappenlopen zijn risicofactoren voor knieklachten en het meniscusletsel.

Van de zes rubrieken waaruit de Functionele Mogelijkhedenlijst (FML) is opgebouwd, zijn de mogelijke beperkingen voor werknemers met gewrichtsklachten te vinden in de rubrieken I (persoonlijk functioneren), II (sociaal functioneren), III (aanpassing aan fysieke omgevingseisen), IV (dynamische handelingen) en V (statische houdingen). Er kunnen beperkingen bestaan tot de volgende activiteiten van belasting:

Afhankelijk van de aard van het werk en de mogelijkheden van de patiënt signaleert de bedrijfsarts de wenselijkheid van aanpassingen van werkzaamheden en adviseert hij over hulpmiddelen die aan het werk blijven en/of werkhervatting mogelijk maken.

Voor aanpassing van de werktijden zal over het algemeen, geen medisch inhoudelijke grond zijn. Het werktempo kan wel vertraagd zijn en uiteraard moet de patiënt de mogelijkheid krijgen behandelaars te bezoeken.

De bedrijfsarts kan ook adviseren de hulp van een ergotherapeut of fysiotherapeut in te schakelen. Bij ieder contact wordt het effect van de genomen maatregelen geëvalueerd.

Het formuleren van het re-integratieplan door de bedrijfsarts gebeurt op grond van de probleemanalyse. In het re-integratieplan wordt aandacht besteed aan de volgende punten:

• Voorlichting aan leidinggevende (en zo nodig collega’s) over de aandoening en de consequenties voor het werk.

• Het werkhervattingadvies wordt samen met de werknemer opgesteld. Zelf meedenken werkt motiverend. Zo kan de werknemer kijken of hij het werk anders kan indelen, of het werktempo moet worden aangepast. Mogelijk kan licht en zwaar werk beter worden afgewisseld (zie ook Werkgerichte adviezen).

• Adviseer een verzuimende werknemer zo veel mogelijk contact te houden met de werkplek. Dit is, zeker als het verzuim wat langer gaat duren, van cruciaal belang voor de uiteindelijke werkhervatting, welke re-integratiestrategie verder ook wordt gevolgd.

• Stel een tijdcontingent werkhervattingsprogramma op, met concrete afspraken over de belasting en de opbouw daarvan.

• Houd met inachtneming van het bovenstaande rekening met het wisselende beloop van de klachten.

• De advisering over re-integratie is afhankelijk van enerzijds de ernst van de medische problematiek en anderzijds van de zwaarte van het werk.

• Pauzes tijdens computergebruik (‘pauzesoftware’) kunnen de klachten dan doen verminderen.

• Bij het carpaletunnelsyndroom kunnen in sommige gevallen bepaalde toetsenborden bij beeldschermwerkers verlichting geven.

• Zo nodig wordt een werkplekonderzoek uitgevoerd (zie par. 2.1). De werkplekdeskundige (arbeidsdeskundige, ergonoom) geeft adviezen, gebaseerd op voorafgaand onderzoek, over tijdens het werk toe te passen houding, bewegingen, werktechnieken en eventueel (in overleg met de leidinggevende) te realiseren aanpassingen en ergonomische verbeteringen.

• Met de werknemer worden mogelijke oplossingen besproken als uit de arbeidsanamnese c.q. het werkplekonderzoek blijkt dat de huidige belasting in het werk te hoog is. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen tijdelijke en permanente aanpassingen van het werk.

• Er wordt aandacht geschonken aan de randvoorwaarden die het gedrag van de werknemer bepalen (zoals werkplekinrichting, opgelegde werksnelheid, regelmogelijkheden, gedrag van collega’s, werkorganisatie), zodat niet alleen gewenst, maar ook een uitvoerbaar advies wordt gegeven.

• Arbeidstherapie: gedurende een vast afgesproken periode op de werkplek ‘oefenen’ in het leren omgaan met de beperkingen in relatie tot het (aangepaste en, deels, eigen) werk. Tijdens deze tijdelijke aanpassing kan de werkbelasting geleidelijk, op geleide van de tijd, worden opgevoerd.

Het herstel van de belastbaarheid is in hoge mate gekoppeld aan het medisch herstel (zie ook par. 1.4 en 1.5). Eenduidige informatie over de relatie tussen gewrichtsklachten en arbeidsongeschiktheid is beperkt. Opvallende bevindingen in de literatuur zijn niet gevonden.

Factoren die de werkhervatting kunnen belemmeren, zijn onder andere beperkte medewerking van werkgever en collega’s ten aanzien van tijdelijke en definitieve aanpassingen, en eigen denkbeelden van de patiënt ten aanzien van zijn aandoening.

• Factoren die samenhangen met de fysieke belasting in het werk (zie par. 2.1 en 2.2).

• Beperkte regelmogelijkheden.

• Ontbreken van aangepast werk.

• Belasting in de privésituatie (zorg voor kinderen, boodschappen, huishouden).

• Belastend woon-werkverkeer (afstand en/of soort vervoer).

• Sporten, hobby’s.

Zie paragraaf 1.5.

Incidentie en prevalentie algemene bevolking

*Symt. Meerd./niet gespecific. Gewr. ICPC code L20. 25

Van de contacten van huisartsen met patiënten heeft 8% betrekking op klachten van het houdings- en bewegingsapparaat.

Bij bevolkingsonderzoek geeft 35% van de ondervraagde aan op dat moment klachten van het bewegingsapparaat te hebben en 5% pijn in een of meerdere gewrichten. 25

• Risicovolle beroepen: Beroepen met fysiek zwaar werk in ergonomisch slechte houdingen en/of met trillend gereedschap, naaisters, schilders, chauffeurs grondverzetmachine, vloerenleggers, chirurgen, operatieassistenten, verpleegkundigen. 22,27-29

• Risicovolle branches/sectoren: niet specifiek bekend.

Verwijzen van huisarts naar de bedrijfsarts bij aanwijzingen voor werkgerelateerde factoren. Positief antwoord op minimaal één van de volgende vragen:

• Denkt u dat de klachten te maken hebben met het werk?

• Verergeren de klachten op het werk?

• Als een gewricht zonder duidelijke oorzaak dik, rood en/of warm wordt.

• Als het gewricht is gekneusd en de zwelling of pijn niet na een paar dagen vermindert.

• Als een gewricht zonder duidelijke oorzaak langer dan zes weken pijnlijk of stijf blijft.

• Als wekenlang dagelijks pijnstillers gebruikt moeten worden.

• Algemene ziekteverschijnselen (koorts, algemene malaise).

• Zenuw- en/of peesuitval.

De referentiegegevens voor de verzuimduur van gewrichtsklachten algemeen zijn gebaseerd op de verzuimgegevens van vier arbodiensten van verzuimgevallen die in 2004 of in 2005 zijn beëindigd. Omdat in veel gevallen er pas bij zes weken verzuim een diagnose door een bedrijfsarts is genoteerd, zijn alleen verzuimgevallen die minimaal 43 dagen duren meegenomen.

1. In de grafieken en tabellen zijn meer diagnosecodes geïncludeerd dan genoemd in de tekst: in de tekst is sprake van: L110 – gewrichtspijn en L119 – overige gewrichtsklachten. In de grafieken en tabellen is ook L100 (nekpijn) en L130 (bewegingsbeperking) meegenomen.

2. Het is goed te realiseren dat deze cijfers pas vanaf de 43e ziektedag geregistreerd worden. Op dat moment is 30% van de patiënten al voor 50% hervat en meer dan 50% van de patiënten is al weer gedeeltelijk aan het hervatten.

3. Na negen weken is 50% van de patiënten voor 50% hervat.

4. Na ruim 13 weken is 50% van de patiënten weer volledig hervat.

5. Van de 372 patiënten die twee jaar arbeidsongeschikt waren op grond van deze klachten, kregen er 10 een IVA (2,7%), 41 een uitkering in het kader van de WGA (11%), 52 een volledige WGA-uitkering (14%) en 200 geen uitkering (53,8%). Opvallend hierbij is dat meer patiënten een volledige IVA- of WGA-uitkering kregen dan een gedeeltelijke: 52 respectievelijk 41.

Voorkom overbelasting van spieren en gewrichten:

• werk niet of voor slechts beperkte duur met trillend gereedschap;

• werk beperkt boven schouderhoogte;

• wissel werkzaamheden regelmatig af.

• Het effect van ergonomische programma’s bij werknemers met werkgerelateerde klachten van de arm, nek of schouder is omstreden. 16,30

• Oefeningen op de werkplek hebben geen invloed op de intensiteit van schouderklachten. Specifieke oefeningen zouden van belang kunnen zijn om nekklachten te verminderen. 29

• Er is momenteel onderzoek gaande naar het nut van interventies op de werkplek bij arbeidsongeschikte werknemers ter voorkoming van langdurig ziekteverzuim. 31

• Met soms enkele aanpassingen (geen ploegenarbeid, fysiek minder zwaar belastend werk, beperken van onderdelen van het eigen werk) is werken meestal wel mogelijk.

• Bij bepaalde werknemers (werkzaam aan een naaimachine) bleek een aangepaste stoel (met in hoogte instelbare en gebogen zitting) de nek en schouderpijn te verminderen. 28